Teoria reaktancji, czyli jak zarządzać emocjami pracowników

Teoria reaktancji opisuje i wyjaśnia zjawisko oporu psychicznego. Jej podstawowe założenie brzmi: ludzie reagują odruchowym sprzeciwem na narzucane im zakazy, ograniczenia, ale i zmiany. Dla zarządzających zmianą w firmie znajomość teorii reaktancji może być dobrym narzędziem do opanowania emocji pracowników, podczas implementacji innowacyjnych rozwiązań.

21 lutego 2020
zdjęcie - Teoria reaktancji, czyli jak zarządzać emocjami pracowników


Teoria reaktancji, czyli jak zarządzać emocjami pracowników

Opór wobec zmian w firmie

Menadżer, który chce wprowadzać zmiany do przedsiębiorstwa musi przekonać do nich innych – zarząd i pracowników. Musi też liczyć się z tym, że nie wszystkim spodoba się pomysł modyfikacji pracy firmy.

Wydaje się, że potencjalny opór pracowników jest do pokonania. W końcu zmiany można im po prostu narzucić, a niesubordynowane jednostki ukarać. Jednak praktyka podpowiada coś innego. To pracownicy są kluczowym elementem przy wprowadzaniu zmian. To od nich  zależy jak zmiany się przyjmą, jak będą wdrażane i jak stosowane.

Niestety, niechęć części pracowników wobec zmian jest czymś, co można z góry założyć.

Dlaczego?

[reklama numer="1"]

Ponieważ konflikt jest czymś oczywistym między ludźmi

Mniej lub bardziej gwałtowna różnica zdań na jakiś temat to rzecz naturalna. Ludzi są różni i każdy na swój sposób, przez pryzmat swojego charakteru i życiowych doświadczeń patrzy na rzeczy i wydarzenia.

Dlatego czymś naturalnym jest opór przed zmianami wśród pracowników. Bo, po prostu patrzą na nie inaczej niż kadra zarządzająca.

[reklama numer="2"]

Ponieważ emocje biorą górę

Opór pojawia się również, ponieważ każda zmiana wprowadzona w firmie wywołuje emocje. I są to często emocje bardzo silne i nieprzyjemne. Nawet najbardziej niewinna modyfikacja powoduje uczucie zagrożenia. A zagrożenie to stres.

Jeżeli on rządzi, to racjonalne argumenty, logiczne przekonywanie czy intelektualne przemowy kadry zarządzającej mogą nie pomóc. Emocje biorą górę.

Zachowania kontrproduktywne

W ramach oporu pracownicy mogą prezentować zachowania kontrproduktywne wobec innowacyjnych rozwiązań.

Zachowania kontrproduktywne to:

  • wszystkie świadome działania pracowników, które szkodzą firmie,
  • działania, które zaniżają efektywność i tempo pracy,
  • czynności, które są podejmowane celowo,
  • nie są to zachowania, które są spowodowane brakiem kompetencji lub niedopasowaniem do stanowiska pracy.

Wprowadzanie zmian dla menadżera wiąże się nie tylko z kontrolą nad całym procesem implementacji, ale również z zarządzaniem stanami emocjonalnymi współpracowników. Dlatego warto poznać teorię reaktancji.

[reklama numer="3"]

Teoria reaktancji

Stworzona przez psychologa Jacka Brehma teoria reaktancji opisuje zjawisko oporu psychicznego oraz konsekwencje, które ze sobą pociąga. Reaktancja jest reakcją na ograniczenie jednostce możliwości wyboru działania, myślenia czy odczuwania.

Opór jednostki rośnie razem z ważnością blokowanych możliwości, ich liczbą i znaczeniem.

Reaktancja oznacza, w uproszczeniu, że:

  • to, czego się zakazuje staje się poprzez ów zakaz bardziej atrakcyjne
  • jednostka pożąda najbardziej tego, co niedostępne, zakazane lub ograniczone
  • im czegoś jest mniej, tym jest to cenniejsze.

Reaktancja to dążenie to przywrócenia wolności wyboru, zagrożonej przez coś lub kogoś, kto próbuje coś innym narzucić lub czegoś zakazać.

Przykład
Prohibicja wprowadzona w Stanach Zjednoczonych w latach 20-tych XX wieku. Wywołała nie tylko duży opór społeczny ( Jak to! Jak można mi czegoś zakazywać!), ale i gwałtowny wzrost cen alkoholu na czarnym rynku ( w myśl zasady, że to co zakazane, staje się z marszu dużo bardziej wartościowe).

Teoria reaktancji wyjaśnia szereg zjawisk z zakresu zachowania człowieka. Np. odporność na perswazję – zbyt mocno wywierana presja na jednostkę, może zostać przez nią odebrana jako chęć ograniczenia jej swobód i tym bardziej wzmóc jej opór wobec nacisków otoczenia.

Teoria reaktancji udowadnia, że wolność jest dla człowieka jedną z najważniejszych potrzeb. Kiedy człowiekowi postawi się jakieś zakazy i ograniczenia, wywoła to u niego negatywne emocje i uruchomiona zostanie reaktancja czyli zachowanie, którego celem będzie odzyskanie tej swobody.

Teoria reaktancji a zmiana w firmie

Reaktancja jest znakomitym kluczem do zrozumienia oporu pracowników wobec zarządzanych w przedsiębiorstwie zmian.

Zmiany wiążą się często z modyfikacją warunków pracy. Pracownikowi coś jest odbierane, pewne czynności są blokowane, wreszcie zmiana narzuca mu określony rodzaj zachowania. Ktoś decyduje za niego, ktoś ogranicza jedne jego aktywności, a wymusza inne. To powoduje, że często pracownik reaguje na to reaktancją.

Jak powinien działać menadżer?

Menadżer, świadomy istnienia zjawiska reaktancji ma kilka metody postępowania wobec pracowników.

Komunikacja
To najważniejsza i najpopularniejsza taktyka radzenia sobie z oporem pracowników. Ma na celu dostarczenie pracownikowi wszystkich, niezbędnych informacji potrzebnych do rozwiania jego niepokoju i pokonania oporu wobec zmian w firmie.

Najważniejsza zasada takiej komunikacji brzmi: treść powinna być pozytywna. Sformułowania ze słowem „nie” ( nie będziecie już tego robić, to już nie będzie należało do waszych obowiązków itp.) trzeba zmienić na zdania pozytywne ( podniesiecie swoje kompetencje, zmieni się zakres waszych obowiązków, co pozwoli Wam rozwinąć się zawodowo itp.).

A zamiast „musieć” lepiej używać słowa „chcieć”. Np. zamiast „musimy dostosować się do potrzeb rynku”, lepiej powiedzieć „chcemy podążać za trendami”.

Komunikacja powinna towarzyszyć procesowi zmian w firmie od samego początku, jeszcze przed rozpoczęciem formalnego wdrażania modyfikacji. To komunikacja oswaja pracowników z nadchodzącymi zmianami i odpowiednio poprowadzona może nie dopuścić do powstania oporu.

Partycypacja i kooptacja
Polega na zaangażowaniu w proces zmian pracowników.  Np. powierzenie konkretnej osobie dużej, często czołowej roli w planowaniu i wdrażaniu zmian. Zależnie od tego jak duża to będzie rola, można taką osobę nazwać ambasadorem zmian. Jej dodatkowym zadaniem jest prezentowanie pozytywnego nastawienia wobec modyfikacji, co ma wpłynąć na innych pracowników i ich stosunek wobec zmian w przedsiębiorstwie.

Ułatwianie i wsparcie
To wszystkiego rodzaju działania ułatwiające pracownikom adaptację do nowych warunków pracy. To mogą być szkolenia, warsztaty czy gratyfikacje finansowe. To również wszelkie wsparcie, którego podwładnym udziela menadżer:

  • rozmowy
  • rady
  • motywacja
  • udzielanie dodatkowych wyjaśnień.


Negocjacje
Czasami, żeby przełamać opór pracowników wobec zmian trzeba z nimi usiąść do negocjacyjnego stołu. I obie strony powinny wyłożyć karty na stół. Kto straci, a kto zyska na zmianach? Dlaczego zmiany wywołują taki niepokój? Czy istnieje jakiś racjonalny powód tak gwałtownego oporu wobec innowacji? To ostatnie pytanie może być kluczowe wobec zjawiska reaktancji. Może pozwoli ono uświadomić pracownikom, że kierują nimi tylko emocje, a nie rozsądna argumentacja? Tematów jest wiele, a negocjacje mogą pomóc wypracować kompromis.

Techniki nie do przyjęcia

Oczywiście są formy działania kadry zarządzającej, które są absolutnie niewskazane przy zaistnieniu zjawiska reaktancji.

Manipulacja
Polega na ukrytym wywieraniu wpływu na opornych pracowników. Nie jest to strategia etyczna i nie zaleca się jej stosowania. Straty, które może przynieść, są większe od ewentualnych korzyści.

Do strat należą m. in.:

  • utrata zaufania pracowników
  • wprowadzenie rozłamów i konfliktów do firmy
  • przy wykryciu manipulacji ze strony zarządu firmy, czysto emocjonalny opór, który wykazują pracownicy, może tylko zyskać bardziej racjonalne podłoże.

Przymus
To oznacza wymuszenie akceptacji zmian za pomocą gróźb utraty pracy, degradacji czy kar finansowych. Oczywiście jest to taktyka całkowicie błędna i może doprowadzić do jednego - do wzmocnienia zjawiska reaktancji wśród pracowników.

Psychologii nigdy za dużo

Praca menadżera to praca z ludźmi. Dlatego powinien on rozumieć mechanizmy psychologiczne, które nimi kierują. Zjawisko reaktancji jest na tyle powszechne i może tak często występować w pracy, że wiedza o nim jest niezbędna w zarządzaniu.

Firma szkoleniowa Gamma | Szukasz nowości z obszaru HR, szkoleń czy team building'u?
Polub nas i otrzymuj informacje na bieżąco!

ZOBACZ OSTATNIE ARTYKUŁY

z tej strefy wiedzy

24 maja 2021
Ocena potencjału pracowników jest jednym z ciekawszych przedsięwzięć z jakimi może mierzyć się dział HR niemal każdej organizacji. Wskaźniki z zakresu zarządzania Kapitałem Ludzkim pozwalają odpowiedzieć na pytanie: ile jest wart nasz zespół pracowników? jaką wartość tworzą oni dla organizacji? Ocena potencjału jest próbą odpowiedzi na pytanie: ile może być wart nasz zespół, jeśli odpowiednio wykorzystamy jego potencjał?
26 kwietnia 2021
Ocena potencjału zawodowego pracowników w zakresie kompetencji to jedno z podstawowych a zarazem najtrudniejszych wyzwań przed jakimi stają specjaliści HR. Źle przeprowadzona ocena nie tylko jest bezużyteczna, lecz także prowadzi do licznych nieporozumień a nawet konfliktów. Dlatego też nieustannie szukamy narzędzi, które ułatwią nam realizację takiego zadania. Jednym z nich są coraz bardziej popularne testy kompetencji.
25 marca 2021
TRANSFORMACJA CYFROWA = TWORZENIE FIRMY INNOWACYJNEJ To nie jest więcej przemysłu w przemyśle, To jest więcej kreatywnego myślenia
21 stycznia 2021
Dlaczego Learning Agility jest jedną z najważniejszych kompetencji lidera. Jaki zespół kompetencji składa się na Learning Agility. Czy można ocenić poziom Learning Agility podczas procesów rekrutacji. Jakie konkretnie postawy i umiejętności należy kształcić i wzmacniać, by przygotować się kompetencyjnie do funkcjonowania w zmiennej rzeczywistości (VUCA). Jak w dobie pandemii Learning Agility pozwala organizacji przejść od strategii przetrwania do strategii rozwoju.
9 lipca 2020
Lumina Learning jest wiodącym na świecie dostawcą innowacyjnej psychometrii. Od 2009 roku dostarcza najnowocześniejsze narzędzia osobowości, inteligencji emocjonalnej i kompetencji.

Zapraszamy do naszej

gamma Wiki +

Znajdziesz tam:
  • 800 pigułek wiedzy
  • 40 filmów edukacyjnych
  • ~14h nagrań raportów w wersji audiobook i wiele więcej.
Raporty HR
Raporty HR

Okręty flagowe naszej strefy wiedzy w wersji audio.

Video
Video

Szereg koncepcji, narzędzi i idei w wersji video.

Audio
Audio

Audiopigułki wiedzy w drodze do pracy czy w – trakcie spaceru.

Artykuły
Artykuły

Do przeczytania w lub do pobrania w formacie pdf.

strefy wiedzy

WikiGamma
WikiGamma

Autorskie raporty, wartościowy know-how, pigułki wiedzy.

Gamma Q&A
Gamma Q&A

Odpowiedzi na często pojawiające się pytania z obszaru HR.

Artykuły eksperckie
Artykuły eksperckie

Artykuły związane ze szkoleniami eksperckimi.

Wideo
Wideo

WikiGamma w formacie video.

Recenzje książek
Recenzje, Stanowiska pracy

Recenzje książek, lista najpopularniejszych zawodów.

Artykuły
Artykuły, Artykuły cd., Prawo

Standardowe informacje z obszaru szkoleń.

ZOBACZ NAJBLIŻSZE SZKOLENIA

powiązane z tematem artykułu

Daj nam poznać TWOJE POTRZEBY

Zadzwoń do nas:

tel.: 505 273 550,

ul. Farysa 64
01-971 Warszawa

Znajdź nas na mapie

Zobacz mapę

lub użyj formularza

Kontakt
biuro@projektgamma.pl
tel.: 505 273 550


ul. Farysa 64
01-971 Warszawa
NIP: 113-26-90-108


Strona należy do grupy Gamma realizującej szkolenia eksperckie, sprzedażowe, managerskie, farmaceutyczne oraz team building dla firm. Firma szkoleniowa 2021 roku.
© Konsorcjum Szkoleniowo-Doradcze Gamma spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa
Wszelkie prawa zastrzeżone. Szkolenia dla firm i administracji.